Γιατί πρέπει να προστατέψουμε τον ποταμό Κηφισό

Τα τελευταία χρόνια είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος του Κηφισού. Τα οφέλη που μας προσφέρει είναι πολυάριθμα και ανεκτίμητα. Ενδεικτικά:

Παροχετεύει με ασφαλή τρόπο τα πλημμυρικά νερά και εμπλουτίζει τα υπόγεια νερά της περιοχής.
Αποτελεί αεραγωγούς που συμβάλλουν στην ανανέωση του αέρα της πόλης , ρυθμίζει το μικροκλίμα της ευρύτερης περιοχής και συμβάλλει στη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα.
Ευνοεί την ανάπτυξη της φυσικής χλωρίδας και πανίδας και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Προσφέρει στους πολίτες σημαντική δυνατότητα για εκπαίδευση, έρευνα και αναψυχή.

Τι μπορώ να κάνω:

Ενημερώνομαι για τη σημασία του περιβάλλοντος του Κηφισού και για τα προβλήματά του.
Φροντίζω να μη ρυπαίνω την ευρύτερη περιοχή του Κηφισού.
Καταγγέλλω στις αρμόδιες Υπηρεσίες (ΦΔΑΚ, Νομαρχία, Δήμο, Αστυνομία) οποιεσδήποτε παράνομες δραστηριότητες εντοπίζω.
Συμμετέχω ενεργά σε δράσεις για την προστασία του φυσικού οικοσυστήματος του Κηφισού.

Κηφισός - Βιοποικιλότητα

Η γειτνίαση του υδάτινου συστήματος του ποταμού και των παραχειμάρρων του με τον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας και τον ορεινό όγκο της Πεντέλης, δημιούργησε μία σειρά σημαντικών οικοσυστημάτων με πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

Στο ευρύτερο περιβάλλον του ποταμού Κηφισού υπάρχουν πολλά φυσικά τμήματα με πλούσια βλάστηση τα οποία περιβάλλονται από τεράστια πλατάνια, ιτιές, κουτσουπιές, λεύκες, ευκαλύπτους, ακακίες, πικροδάφνες, βελανιδιές, αριές, αγριελιές, κουμαριές, κοκορεβυθιές κ.α.

Συναντάται επίσης πληθώρα αναρριχόμενων φυτών όπως ο κισσός και τα βάτα, αλλά και φυτά όπως η χαλέπιος πεύκη, ο σχίνος, το πουρνάρι, το σπαλάθι, η αφάνα και η λυγαριά. Στον Κηφισό θα δούμε ακόμη βατομουριές, λαδανιές, ερύκια, καλαμιές σχίνα κ.α.

Πλούσια όμως είναι και η πανίδα του φυσικού οικοσυστήματος του ποταμού Κηφισού.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή «φιλοξενούνται» διάφορα είδη βατράχων όπως ο μπράσκας, ο πρασινόφρυνος και ο λιμνοβάτραχος, αλλά ποικίλα είδη χελώνας όπως για παράδειγμα οι νεροχελώνες και οι κρασπεδοχελώνες. Συχνά συναντώνται, επίσης, σαύρες (τρανόσαυρες), νερόφιδα και σπιτόφιδα καθώς και πληθώρα εντόμων. Αυτά με τη σειρά τους προσελκύουν διάφορα είδη ορνιθοπανίδας.

Στον Αττικό Κηφισό έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από 90 είδη πουλιών, τα οποία είτε έρχονται για αναπαραγωγή, είτε παραμένουν στην περιοχή κατά την περίοδο της μετανάστευσης, είτε ζουν μόνιμα εκεί. Γλάροι, ερωδιοί, κοκκινολαίμηδες, σουσουράδες, γερακίνες, πετρίτες, ορτύκια, νερόκοτες, δεκοχτούρες, κουκουβάγιες, κίσσες, τσαλαπετεινοί, καρακάξες, χελιδόνια, τσίχλες, κότσυφες και σταχτομυγοχάφτες είναι μόνο μερικά από αυτά.

«Κάτοικοι» του Κηφισού είναι ακόμη μικρά θηλαστικά, όπως ο σκατζόχοιρος, ο σπιτοποντικός, ο μαυροποντικός, η αλεπού κ.α.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι στο άνω ρου του ποταμού, εντοπίστηκαν προσφάτως, από το επιστημονικό προσωπικό του ΦΔΑΚ, μικρά ψάρια. Ένα ακόμη στοιχείο που αποδεικνύει ότι ο Κηφισός παραμένει ένας ζωντανός ποταμός.

Κηφισός - Επιβαρύνσεις
Οι περιβαλλοντικές πιέσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ποταμός Κηφισός διακρίνονται σε πέντε κυρίως κατηγορίες: ρύπανση, επιχωματώσεις, οικιστική ανάπτυξη, αυθαίρετα κτίσματα και μη επιτρεπόμενες χρήσεις γης.

Η ρύπανση των υδάτων προέρχεται κυρίως από μη ή μερικώς επεξεργασμένα υγρά απόβλητα βιομηχανιών και βιοτεχνιών που εδρεύουν στις παρακηφίσιες περιοχές. Τόσο τα αστικά λύματα που διοχετεύονται με παράνομα συνδεδεμένους αγωγούς στο δίκτυο αποχέτευσης όμβριων υδάτων όσο και η απόρριψη κάθε είδους στερεών απορριμμάτων στα πρανή και στην κοίτη του ποταμού, ρυπαίνουν και επιβαρύνουν το φυσικό οικοσύστημα του Κηφισού.
Οι επιχωματώσεις και τα μπαζώματα στις παρακηφίσιες περιοχές προκαλούν την καταστροφή της παραποτάμιας βλάστησης, την αλλοίωση της μορφολογίας του τοπίου και την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος του ποταμού.
Η έντονη οικιστική ανάπτυξη της Αττικής, ως αποτέλεσμα της πληθυσμιακής αύξησης, οδήγησε στην εξαφάνιση πολλών χιλιομέτρων ρεμάτων και στη σημαντική μείωση του πλάτους τους σε ορισμένα σημεία. Τα αυθαίρετα κτίσματα, οι μη επιτρεπόμενες χρήσεις γης και οι περιφράξεις, που συχνά φτάνουν μέχρι και την κοίτη του ποταμού αντιβαίνουν στην εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για τη προστασία της περιοχής.
Κηφισός - Γεωγραφία
Ο Κηφισός διατρέχει το δυτικό τμήμα του Λεκανοπεδίου και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής. Πηγάζει κυρίως από την Πάρνηθα και την Πεντέλη συλλέγει όμως ύδατα και από τα όρη Αιγάλεω και Ποικίλο και εκβάλλει στον Φαληρικό όρμο. Στην πορεία του συναντά 16 δήμους, αποτελώντας συνήθως το διοικητικό όριο αλλά και ένα φυσικό σύνδεσμο μεταξύ τους.
Ο Κηφισός συλλέγει το 67% των υδάτων του Λεκανοπεδίου, έχει έκταση λεκάνης απορροής 381 τ.χλμ. και μήκος 29χλμ. σε ευθεία γραμμή, από τις πηγές του στο Κρυονέρι μέχρι τις εκβολές του στο Νέο Φάληρο. Το συνολικό μήκος των πολλών παραχειμάρρων του υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 150χλμ.
Από τις Τρεις Γέφυρες μέχρι το νέο Φάληρο ο Κηφισός έχει διευθετηθεί με υδραυλικό τεχνικό έργο κλειστής διατομής πάνω στο οποίο έχει κατασκευαστεί η Λεωφόρος Κηφισού. Στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη η διατομή γίνεται ανοικτή και νοτιότερα ο αυτοκινητόδρομος είναι υπερυψωμένος αφήνοντας ανοίγματα στα πλάγια.
Το βόρειο και μεγαλύτερο μέρος του Κηφισού διατηρεί πολλά χιλιόμετρα ανοικτής ροής με πλούσια βλάστηση και φυσική ομορφιά. Αποτελεί ανοικτό δίαυλο ανάμεσα στο οικιστικό συγκρότημα της Αθήνας και στους πράσινους ορεινούς όγκους που το περιβάλλουν, γεγονός που έχει ευεργετικές επιδράσεις στο μικροκλίμα της πρωτεύουσας.
Κηφισός - Ιστορικά
Στην αρχαία Αθήνα ο ποταμός Κηφισός λατρευόταν ως θεός. Ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος και ο βωμός του βρισκόταν στο Αμφιαράειο, στον Ωρωπό.
Το άγαλμα του θεού Κηφισού, περιλαμβάνεται στη σύνθεση του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα. Σήμερα εκτίθεται μαζί με τα άλλα «μάρμαρα» στο Βρετανικό Μουσείο.
Ο Κηφισός εμφανίζεται στο αριστερό άκρο του αετώματος, σε πλάγια ημικλινή θέση, όπως συνήθως οι αρχαίοι απεικόνιζαν τους ποταμούς, συνδυάζοντας τη δύναμη και τη χάρη που έχει το νερό.
Η σημασία του Κηφισού στη ζωή της αρχαίας Αθήνας ήταν μεγάλη καθώς με τα πλούσια νερά του καθιστούσε γόνιμη όλη τη δυτική πεδιάδα του λεκανοπεδίου, οι καλλιέργειες του οποίου μαζί με το φημισμένο Ελαιώνα, έδιναν πλούτο στην πόλη. Σε αυτό συνηγορούν αρχαιολογικά ευρήματα από σύστημα αρδευτικών αγωγών γύρω από τη βάση τωνΜακρών Τειχών (στην περιοχή της σημερινής οδού Πειραιώς) όπου υπήρχε και η λεγόμενη «διάβαση του Κηφισού», σημείο διασταύρωσης του ποταμού με τα Μακρά Τείχη, για το οποίο υπάρχουν συχνές αναφορές σε ιστορικά κείμενα.
Στην ίδια περιοχή υπήρχε ιερό τέμενος αφιερωμένο στο θεό Κηφισό, όπου λατρεύονταν και άλλοι θεοί. Πρόσφατα, με τις εργασίες του ολυμπιακού έργου της λεωφόρου Κηφισού, εντοπίστηκε και ένα άγνωστο ιερό της Κυβέλης.
Κατά μήκος του Κηφισού εντοπίζονται και άλλα ιστορικά μνημεία όπως το «Άντρο των Νυμφών ή Ευμενίδων» στο ρέμα Κοκκιναρά ή Πύρνας (παραχείμαρρος του Κηφισού). Στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος ευρήματα από τον 8ο π.Χ. αιώνα (Γεωμετρική περίοδος) αποδεικνύουν ότι η περιοχή κατοικήθηκε, μάλιστα βρέθηκαν κεραμικά εργαστήρια που συνδέονται με την εκμετάλλευση της ιλύος (λάσπης) του ποταμού.
Αργότερα η περιοχή αυτή, περίπου 2 χιλιόμετρα έξω από τα τείχη της πόλης της Αθήνας, επιλέχθηκε για να ιδρυθεί ένα από τα τρία αρχαιότερα Γυμνάσια της Αθήνας, το Γυμνάσιο της Ακαδήμειας. Η γειτνίαση με τον Κηφισό ποταμό ήταν βασικό κριτήριο για την επιλογή. Το 387 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε σε αυτή την Ακαδήμεια την περίφημη Σχολή του.
Δίπλα στον Κηφισό βρίσκεται επίσης τμήμα του Αδριάνειου Υδραγωγείου, ενός μεγάλου τεχνικού έργου που χρονολογείται από τον 2ο αι. μ.Χ. Το Αδριάνειο Υδραγωγείο σχεδιάστηκε ώστε να αξιοποιεί μέρος του υδατικού δυναμικού που τροφοδοτεί τον Κηφισό, μεταφέροντας νερό στην Αθήνα (στη Δεξαμενή, στο σημερινό Κολωνάκι). Τμήματα του Αδριάνειου είναι ορατά και σήμερα στην περιοχή Μονοματίου Αχαρνών και στον Κόκκινο Μύλο.
Η καλλιέργεια της κοιλάδας του Κηφισού συνεχίστηκε μέχρι τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα και το όμορφο φυσικό περιβάλλον της συχνά αναφέρεται σε κείμενα ξένων περιηγητών. Το 1812 ο Βρετανός αρχιτέκτονας Henry Holland έγραφε: «…Κι αν ακόμα δεν μπορείς να αξιολογήσεις τα αρχαία λείψανα, μπορείς να θαυμάσεις την κοιλάδα του Κηφισού, το λόφο του Κολωνού, την κορυφογραμμή του Υμηττού, να αγναντέψεις από τη μία τη θάλασσα της Σαλαμίνας και από την άλλη τα υψώματα της Φυλής. Να δεις τους χώρους που καθαγίασαν το πνεύμα και η φιλοσοφία…».
Αν θες και η Αθήνα να έχει το δικό της πουαμι ,τον Κηφισό , μπες στην ιστοσελίδα www.fdak.gr/ και γινε εθελοντής για την προστασία του ποταμού Κηφισού.